Volgens premier Rutte is “de PVV definitief vertrokken uit het rechtse kamp“. Is dit politieke spin of zit er iets in? Welke conclusies kunnen we trekken uit verkiezingsprogramma’s of parlementaire stemmingen?
Stemmingen
Een manier om naar politieke posities te kijken, zijn stemmingen in de Tweede Kamer. Ik kijk hier naar alle stemmingen in de Tweede Kamer over de begrotingsbehandelingen in 2013. Dat zijn 357 stemmingen. Dat gaat met name over sociaaleconomische onderwerpen. Die zijn interessant omdat we hier juist een sterke links-rechts tegenstelling zouden verwachten.
90% van de stemmingen de passen in een eendimensionaal model, zoals hieronder: we zien hier de SP uiterst links en de PVV uiterst rechts. Dichtbij de PVV aan de rechterkant staan de VVD en de PvdA, dichtbij de SP aan de linkerkant staan PvdD en GL. De PVV staat het verst af van de SP; volgens Rutte zijn er juist grote gelijkenissen tussen de PVV en de SP.
De figuur hiernaast geeft de percentages weer waarin een partij hetzelfde stemt als de PVV (en andere partijen). De hoogste score is voor de VVD: 55%, de laatste score voor GroenLinks (38%). Een opvallend verwijt dus: de partij waar de PVV het vaakst mee samen stemt, de VVD, verwijt de partij een linkse positie. Wat hier eerder aan de hand lijkt te zijn is de PVV voor zich een unieke positie heeft gemaakt. Anders dan de coalitiepartijen, de constructieve partijen in het midden of de linkse oppositie. De PVV vaart haar eigen koers.
Verkiezingsprogramma’s
Waar komt het beeld dan vandaan dat de PVV een linkse partij is? Er zijn wel gelijkenissen met de SP maar die uiten zich lastig in de Tweede Kamer.
De figuur hiernaast is een analyse van de CPB-doorrekening van de verkiezingsprogramma’s uit 2012. We kijken hier naar de begrotingsposten (sociale zekerheid, zorg, milieubelastingen etc) en we hebben daarop een inductieve analyse[1] gedraaid die partijen dichtbij elkaar plaatst als de programma’s op elkaar lijken en ver van elkaar als de programma’s niet op elkaar lijken.
In dit model zien we twee dimensies. De eerste dimensie (hier de horizontale dimensie) laat een links-rechts tegenstelling zien. Aan de ene kant hebben we GroenLinks en aan de andere kant de VVD en de PVV. Een aantal onderwerpen correleert hier sterk mee, zoals het verhogen van milieulasten (typisch een ‘linkse hobby’ volgens de PVV) maar ook lasten op vermogen en het invoeren van een inkomensafhankelijke zorgverzekeringspremie.
De tweede, verticale dimensie scheidt de SP en de PVV van bv. D66 boven in de figuur. Daarmee door kruist de figuur de traditionele links-rechts dimensie. Deze dimensie betreft bijvoorbeeld de grootte van de uitgaven aan zorg, maar ook defensie. De SP en de PVV bezuinigen daar niet op. Dit is volgens mij ook een belangrijke economische dimensie, maar het is niet de traditionele links-rechts dimensie. Ik noem deze dimensie zelf de hervormingsgezind/behoudend. De SP en PVV zijn sociaaleconomisch behoudend: bezuinigen niet op zorg maar bezuinigen bijvoorbeeld wel op onderwijs.
Zo ontstaan er vier kampen: een progressief-rechts kamp. Hierin vinden we D66, CDA, SGP, CU en VVD. Deze partijen stonden in 2012 redelijk dicht bij elkaar. Aan de hervormingsgezinde linkse kant staat GroenLinks. Aan de behoudende linkerkant de SP. Aan de behoudende rechterkant de PVV. De PvdA staat redelijk in het midden tussen behoudend en hervormingsgezind en links en rechts.
Wat is links en rechts?
Kortom is de PVV recent uit het linkse kamp vertrokken? Parlementaire stemmingen laten juist zien dat de PVV anders is dan partijen die we traditioneel als links benoemen zoals de SP. Er zijn wel gelijkenissen met de SP maar die zien we in de verkiezingsprogramma’s uit 2012. We zien dan dat de PVV lijkt op zowel de VVD (tegen milieubelastingen) maar op de SP (tegen zorgbezuinigingen). Je zou op basis van die gelijkenissen de PVV links kunnen noemen, maar op deze punten lijkt juist GroenLinks (de naam zegt misschien iets over de politieke oriëntatie) niet op de SP en de PVV. Dit leidt tot een fundamentele discussie over wat links en rechts betekenen. Is GroenLinks (nog) links en de PVV misschien naar links geschoven? Er is een gelijkenis te zien tussen de PVV en de SP, maar juist op punten waarvan ze verschillen van GL. Uiteindelijk zijn links en rechts flexibele begrippen die je zelf kan invullen.
Hoe dan ook: deze data stamt uit 2012. Het kan dus geen schok geweest zijn voor Rutten en die gelijkenissen komen in het parlementaire werk niet zo zeer naar voren.
[1] Non-metric multidimensional scaling op Manhattan distances voor de specialisten op